Επιστημονικά άρθρα
Επιστημονικά άρθρα
Kollias, A., Kountouri, F., & Kalamanti, S. (2025). Framing Migration Through the Crisis Era 2015–2022: A Content and Semantic Network Analysis of the Greek Press. Journalism and Media, 6(1), 4. https://doi.org/10.3390/journalmedia6010004
Από το 2015 και την προσφυγική κρίση, όταν πάνω από 850.000 πρόσφυγες και μετανάστες έφτασαν στις ευρωπαϊκές ακτές, η μετανάστευση έχει προκαλέσει έντονες πολιτικές και κοινωνικές συζητήσεις που κυριαρχούν στην πολιτική και τη μιντιακή ατζέντα της Ευρώπης. Η Ελλάδα, ως βασικό σημείο εισόδου προσφύγων και μεταναστών, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο σε αυτή τη συνεχιζόμενη κρίση.
Η παρούσα μελέτη εξετάζει πώς πλαισιώθηκε το ζήτημα της μετανάστευσης σε τρία μεγάλα ελληνικά ειδησεογραφικά μέσα την περίοδο 2015 έως 2022. Η μελέτη αυτή είναι καινοτόμα καθώς ξεπερνά την ανάλυση της απλής απεικόνισης των μεταναστών και των προσφύγων από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Εξετάζει επίσης πώς τα ΜΜΕ πλαισιώνουν τη ρητορική και τις ενέργειες των ακροδεξιών και δεξιόστροφων λαϊκιστικών κομμάτων σε σχέση με τη μετανάστευση, προσφέροντας μια πιο ολιστική και πολυεπίπεδη οπτική.
Μέσα από την ανάλυση 9.840 άρθρων γνώμης, εντοπίζονται δύο κυρίαρχα ερμηνευτικά πλαίσια:
(α) Το πλαίσιο της "πολιτικής απειλής", που αντανακλά ανησυχίες για την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, υποκινούμενη από αντι-μεταναστευτική ρητορική.
(β) Ένα διπλό πλαίσιο "ασφάλειας - ανθρωπισμού", που αναδεικνύει την ένταση ανάμεσα στην ανάγκη για προστασία της ασφάλειας και την υποχρέωση σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων των προσφύγων και μεταναστών — αντανακλώντας ευρύτερες κοινωνικές ανησυχίες.
Η ύπαρξη του πλαισίου της πολιτικής απειλής και του διπλού πλαισίου ταυτότητας οδηγεί στην αναθεώρηση της καθιερωμένης κατανόησης περί «απειλών ασφαλείας» και των αυστηρά διαχωρισμένων πλαισίων στην προηγούμενη βιβλιογραφία, όσον αφορά τις καθιερωμένες πρακτικές πλαισίωσης της μετανάστευσης.
Fani Kountouri and Andreas Kollias. 2023. Polarizing publics in Twitter through organic targeting tactics of political incivility. Frontiers in Political Science 5:1110953. doi: 10.3389/fpos.2023.1110953.
To άρθρο αυτό εξετάζει μία ιδιαίτερη συνθήκη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με επιπτώσεις στη Δημοκρατία. Πρόκειται για μία σημαντική διάσταση της πόλωσης. Αφορά την βιβλιογραφική και ερευνητική προσέγγιση που επικεντρώνει στην αγενή συμπεριφορά (uncivility) κατά των πολιτικών και των κομμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο άρθρο αυτό αναδεικνύουμε τις τακτικές μέσω των οποίων οι χρήστες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις συμβάσεις του Twitter όπως την παρέμβαση σε hashtags, τη μίξη αναφορών (mentions) και τις "απαντήσεις" (replies) για να στοχεύσουν σε συγκεκριμένα κοινά και λογαριασμούς εκτός από εκείνους που βρίσκονται στη λίστα τους. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται σε αυτή την εργασία έδειξαν ότι οι χρήστες του Twitter έμαθαν σταδιακά πώς να χρησιμοποιούν ως όπλο τις λειτουργίες hashtag, reply και mention του Twitter για να στοχεύσουν μια ποικιλία από ακροατήρια στο ελληνικό Twitter με μη πολιτισμένα και πολωτικά πολιτικά μηνύματα με απώτερο στόχο τον πολιτικό στιγματισμό. Τα κομματικά κοινά που βρίσκονται κοντά σε άλλα πολιτικά κόμματα, καθώς και μη πολιτικά κοινά και κοινά με βάση το θέμα, αποτέλεσαν τους κύριους στόχους. Με βάση τα δεδομένα από το ελληνικό Twitter η παρούσα εργασία εντοπίζει και διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι χρήστες εκμεταλλεύονται τα hashtag, τις αναφορές και τη δυνατότητα απάντησης του Twitter για να στοχεύσουν πολιτικά κοινά και ευρύ κοινό με μη πολιτισμένα πολιτικά μηνύματα. Το σύνολο δεδομένων της παρούσας μελέτης περιλαμβάνει συνολικά 101.512 μοναδικά tweets (δεν περιλαμβάνονται τα re-tweets) που περιέχουν το hashtag "Syriza_xeftiles" (με λατινικά ή ελληνικά γράμματα) που ελήφθησαν από το Twitter Search API. Η περίοδος που καλύπτεται είναι από τις 26 Ιανουαρίου 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ σχημάτισε τον πρώτο του συνασπισμό κυβέρνησης με τους ΑΝΕΛ, έως μία ημέρα πριν από τις εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019 όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ηττήθηκε από τη Νέα Δημοκρατία (συνολικά 1.623 ημέρες). Υποστηρίζουμε ότι οι εν λόγω πρακτικές είναι ενδεικτικές ενός ποιοτικά διαφορετικού είδους πολιτικής πόλωσης, επειδή δεν φιλοδοξεί απλώς να δημιουργήσει ένα πολιτικό κοινό όπου η αγένεια είναι ο κανόνας, αλλά σκοπίμως να εκθέσει άλλα πολιτικά και μη πολιτικά κοινά σε πολωτικές πολιτικές αφηγήσεις. Ως εκ τούτου, η σκόπιμη χρήση τακτικών πολιτικού στιγματισμού μπορεί να έχει πολύ ευρύτερες επιπτώσεις στη συναισθηματική πόλωση και τελικά στις δημοκρατικές διαδικασίες. Με βάση τέτοιες πρακτικές αρχικά μεμονωμένες και ασυντόνιστες πράξεις πολιτικού ακτιβισμού μπορεί να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες εκστρατείες που λαμβάνουν χώρα "κάτω από το ραντάρ" της κυρίαρχης πολιτικής και των μέσων ενημέρωσης και μπορούν να έχουν ευρύτερες επιπτώσεις στην κυρίαρχη πολιτική, καθώς μπορεί να λειτουργήσουν ως "πολλαπλασιαστές" πολωτικών πολιτικών αφηγήσεων, "διαμορφωτές" πολιτικών ατζέντας και "διαμορφωτές" πολιτικών εννοιολογήσεων.
State of the art: Βιβλιογραφική και Ερευνητική Επισκόπηση
ΠΟΛΩΜEΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤIΑ. ΝEΕΣ ΔΙΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (2010-2020). (σ.107)
Στόχος του πρώτου κειμένου που παρήχθη στο πλαίσιο του DEMOSPOL είναι η επανεξέταση και σύνοψη του θεωρητικού και του ερευνητικού πλαισίου σχετικά με την πόλωση. Στόχος του κειμένου είναι να προσφέρει νέες προοπτικές εννοιολόγησης της πόλωσης, να εξετάσει τους καθοριστικούς παράγοντες και τα αποτελέσματά της, να εξετάσει τις εμπειρικές έρευνες για την πόλωση και να δημιουργήσει έναν ερευνητικό σχεδιασμό ικανό να συλλάβει την πολυπλοκότητα των σύγχρονων θεωρητικών και ερευνητικών προσεγγίσεων. Στη βάση των παραπάνω η δομή του κειμένου διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος συνοψίζει τις εννοιολογικές, ερευνητικές και κανονιστικές προσεγγίσεις, διερευνώντας τα μοντέλα της πόλωσης, τη διάκριση μεταξύ θεματικής και συναισθηματικής πόλωσης και τις επιδράσεις της πόλωσης κυρίως λόγω της εισβολής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Το δεύτερο μέρος συνοψίζει τις εμπειρικές προσεγγίσεις της πόλωσης κυρίως ως τις διαιρετικές τομές που αναδεικνύονται στο ελληνικό πλαίσιο μέσα από ποικίλες εθνικές και διεθνείς έρευνες αλλά και τα διακυβεύματα που παράγουν πόλωση στο ελληνικό πλαίσιο.
Πιο αναλυτικά το πρώτο μέρος εστιάζει σε μία εκτεταμένη βιβλιογραφική επισκόπηση που παρουσιάζει ώστε να παραχθούν τα εργαλεία για την ανασκόπηση, επικαιροποίηση και την επέκταση των αναλύσεων που έχουν διεξαχθεί σχετικά με τα φαινόμενα πόλωσης, προκειμένου να εφαρμοστεί για την ελληνική περίπτωση ένας προηγμένος ερευνητικός σχεδιασμός. Το δεύτερο μέρος αφορά την ερευνητική ανασκόπηση των υφιστάμενων μετρήσεων (NES, WVS, ESS, εθνικές έρευνες) σχετικά με την πόλωση και η θεματική συγκέντρωση των πιο συχνών μετρήσεων: αυτοτοποθέτηση των ψηφοφόρων, ιδεολογική απόσταση των κομμάτων, ιδεολογική εγγύτητα των ψηφοφόρων, ενδιαφέρον για την πολιτική, συμπάθεια για τους πολιτικούς ηγέτες, απόψεις των ερωτηθέντων για ένα συγκεκριμένο θέμα, ιστορικό ψήφου, πολιτική ιδεολογία. Η δευτερογενής ανάλυση σε υπάρχοντα δεδομένα που έχουν ήδη αναπτυχθεί για την Ελλάδα είναι χρήσιμη για την ανασκόπηση των ερευνών που βασίζονται σε έρευνες, προκειμένου να τροφοδοτηθούν οι κύριες μεθοδολογικές μας επιλογές.
Μεθοδολογικό πρωτόκολλο
Το δεύτερο κείμενο που παρήχθη στο πλαίσιο του Demospol είναι το αναλυτικό μεθοδολογικό πρωτόκολλο των βημάτων που θα ακολουθήσει το ερευνητικό πρόγραμμα.
Ο βασικός μεθοδολογικός στόχος του DEMOSPOL είναι να χαρτογραφήσει τα θέματα σύγκρουσης της πολιτικής, της κομματικής ατζέντας, των μέσων ενημέρωσης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κατά την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα, να αποκαλύψει τις σχέσεις τους σε προοπτικές "από κάτω προς τα πάνω" και "από πάνω προς τα κάτω", να δείξει τον μηχανισμό μετάβασης από τις συγκρούσεις θεμάτων σε βαθιές διαιρέσεις μεταξύ ενός "εμείς" εναντίον "αυτοί" και να αποκαλύψει τα αποτελέσματά τους.
Κύριος σκοπός του μεθοδολογικού πρωτοκόλλου είναι να κατασκευάσει και να ελέγξει εμπειρικά μέσω ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας τέσσερις σύνθετους δείκτες μηχανισμών πόλωσης:
1. Ο δείκτης πολιτικής πόλωσης θα κατασκευαστεί με βάση την κωδικοποίηση της ψηφοφορίας των κομμάτων στη Βουλή επί νομοσχεδίων που προτείνονται από την κυβέρνηση (2010-2020). Η χαρτογράφηση των τομέων σύγκρουσης και σύγκλισης της πολιτικής ατζέντας θα επιτρέψει να φανεί πόσο διαδεδομένη είναι η πόλωση σε επίπεδο πολιτικής.
2. Ο δείκτης κομματικής πόλωσης θα κατασκευαστεί με βάση την κωδικοποίηση των προεκλογικών υποσχέσεων/προκηρύξεων των κομμάτων και των κοινοβουλευτικών συζητήσεων των πολιτικών αρχηγών (2010-2020). Η χαρτογράφηση του πεδίου του πολιτικού ανταγωνισμού θα επιτρέψει να καταδειχθεί η επέκταση της πόλωσης στον κομματικό ανταγωνισμό, να διακριθούν κύκλοι σε δυναμικές θεμάτων και να διαπιστωθεί σε ποιο βαθμό οι διαιρέσεις βάσει θεμάτων μεταβάλλονται διαχρονικά όσον αφορά τις συναισθηματικές διαστάσεις.
3. Ο δείκτης πόλωσης στα μέσα ενημέρωσης θα κατασκευαστεί με βάση την κωδικοποίηση άρθρων γνώμης και την κάλυψη αμφιλεγόμενων θεμάτων σε διάφορες ηλεκτρονικές εκδόσεις των κύριων εφημερίδων (2010-2020). Η χαρτογράφηση των πεδίων σύγκρουσης των διαιρέσεων θα επιτρέψει να διαπιστωθεί πώς τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης τροφοδοτούν την πολιτική και κοινωνική πόλωση. Τα άρθρα γνώμης και η κάλυψη των θεμάτων τείνουν να είναι μεροληπτικά κατά τη διάρκεια μεγάλων κρίσεων εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το ρόλο του παρατηρητή της δημοσιογραφίας.
4. Ο δείκτης πόλωσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα κατασκευαστεί με βάση την ανάλυση των hashtags που συζητήθηκαν σε μεγάλο βαθμό (2010-2020). Θα κωδικοποιήσουμε τα hashtags για τα κύρια επίμαχα ζητήματα της δεκαετίας ((#Grexit, #mnimonio, #Δημοψήφισμα, #Προσφυγική κρίση, #Μακεδονία, #Συλλαλητήριο, #Μάτι) αλλά και hashtags μικρής κλίμακας διαβουλεύσεων που αποδεικνύονται καθοριστικά για επιθετικές και αντιπολιτικές κινητοποιήσεις (επιθέσεις σε ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ, π.χ. #syriza_xeftiles, #vouli, #nd_xeftiles).